Ervaringen met verschillende soorten lijm

 

Voor elke situatie bestaat er wel één of meerdere producten waarmee je twee materialen met elkaar kunt verbinden. Het heeft geen zin om al deze soorten op te sommen en te bespreken. Wij zijn enkel geïnteresseerd in de producten die interessant zijn voor onze hobby. We beperken ons daarom tot de meest gekende zoals plasticlijm, secondelijm, tweecomponentenlijm en houtlijm. Daarnaast worden nog enkele specifieke toepassingen besproken die vaak door gevorderde modelbouwers worden aangewend.

In het eerste deel hebben we het over Plasticlijm en Secondenlijm. In deel 2 gaat het vooral over Tweecomponentenlijm, Houtlijm, en andere soorten lijm.

 

Plasticlijm

Voor huisjes in kunststof zoals bouwpakketten van Kibri, Faller en Volmer gebruik je vloeibare plasticlijm of polystyreenlijm. Iedere fabrikant van bouwdozen verkoopt wel een plasticlijm onder zijn merknaam. In wezen zijn al deze producten identiek. Ze zijn transparant en bevatten naast een weekmaker een oplosmiddel. Het weekmaker reageert met de kunststof en doet de stukken in elkaar smelten.

Door verdamping van het oplosmiddel ontstaat geleidelijk een stevige verbinding. De dikte of de vloeibaarheid van de lijm wordt bepaald door de hoeveelheid oplosmiddel. Bij het monteren van bouwpakketten in polystyreen raden wij aan om zo weinig mogelijk lijm te gebruiken. Te veel lijm lost de kunststof op en vervormt het oppervlak. Om dezelfde reden is het raadzaam om de lijm aan binnenkant of op niet zichtbare plaatsen aan te brengen zodat je bij verkleuring of aantasting nauwelijks iets merkt.

Sommige soorten plasticlijm kunnen het kunststof oppervlak licht verkleuren. Dit moet je vooraf uittesten, zeker wanneer je het model niet wenst te schilderen. Let ook op de stevigheid van de flesjes.

Soms wordt een tube oploslijm met een bouwpakket meegegeven. Deze plasticlijm mag je wat ons betreft links laten liggen. Een tube lijm heeft door zijn stroperige vorm meer tijd nodig om te verdampen waardoor het een gat door een dunne laag kunststof kan smelten. 

Fabrikanten

Tussen de soorten plasticlijm van verschillende fabrikanten bestaan er kleine verschillen. Humbrol Liquid Poly en Kibri zijn bijzonder vloeibaar. Het oplosmiddel in deze dunne lijm zal snel verdampen waardoor het oppervlak nauwelijks wordt aangetast. Uhu Plast is ook vluchtig, maar je krijgt iets meer tijd zonder dat het oppervlak zichtbaar wordt aangetast.

Dunne snellopende plasticlijm is het meest geschikt voor het lijmen van modelhuisjes. Let op, want dunne flesjes zoals deze van Kibri vallen gemakkelijk om. Plaats ze in een blokje hout waarin een uitsparing is gemaakt voor het flesje of zet het flesje van Kibri in een ander potje.

Werken met een penseel

Lijm aanbrengen doe je bij voorkeur met een penseel en niet met het meegeleverde kwastje in het deksel. Deze kwastjes zijn veel te dik waardoor je de lijm moeilijk kunt doseren. Het reinigen van het penseel doe je met thinner. Cellulosethinner is hiervoor geschikt. Wanneer de lijm te dik of te stroperig wordt, kun je trouwens enkele druppels cellulosethinner toevoegen. Hiermee wordt de lijm voor een tijdje opnieuw vloeibaar.

Doseernaald

Kleine onderdelen kun je hechten met een flacon met een doseernaald zoals we zien bij Humbrol, Revell en UHU. Lijm met een doseernaald van Humbrol, Revell of UHU is handig wanneer je heel precies moet werken. De lijm is echter dikker dan de vloeibare versie en zal daarom dieper op de kunststof inwerken.

Doseernaald ontstoppen

Probleem met een doseernaald is dat de lijm in de naald snel kan vastlopen. Zorg dat je steeds een dunne (staal)draad van 0,5 mm bij de hand hebt om de naald vrij te maken. Wanneer dit niet lukt, kun je de naald ook onder een vlam houden. Wees daarbij voorzichtig, want het oplosmiddel is licht ontvlambaar.

Weekmaker

Plasticlijm is een weekmaker die de kunststof oplost of doet smelten. Om geen zichtbare schade aan te brengen moet je proberen om steeds aan de binnenzijde of op onzichtbare plaatsen te lijmen.

Tubelijm

Lijm uit een tube is alleen bruikbaar om constructies te verstevigen zoals de achterzijde van dit reclamebord. De contacta Clear van Revell dient zogezegd voor transparate delen zoals ruitjes, maar hiervoor bestaan betere middelen die geen sporen nalaten.
Met vloeibare plasticlijm kun je een opvulpasta maken. Laat in dit geval enkele restjes kunststof samen met lijm in een gesloten potje oplossen. Daarna kun je met dit stroperige mengsel kleine openingen vullen. Als het oplosmiddel is verdwenen, blijven alleen de gesmolten restjes in de opening liggen. Een kant en klaar alternatief is Tamiya Putti of Revell Plasto. Met beide producten kun je scheuren en kleine gaten opvullen en daarna bewerken met zacht schuurpapier of met een zoete vijl.

Messing

Deze dakleien zijn gemaakt in messing en worden gelgd op het dak van een Belgisch station van Kibri. Ze werden met gewone vloeibare plasticlijm bevestigd. De plasticlijm doet het oppervlak van de kunststof smelten. Daarna kan het messing in het dak gedrukt worden.

Opgelet

Het gebruik van Mek-Pak, Butatone, Plastruct Bondene en Plastic Weld raden we ten zeerste af. Deze oplosmiddelen kunnen schadelijk zijn voor uw gezondheid. Sommige bevatten kankerverwekkende stoffen en mogen daarom ook niet meer verkocht worden. Ondanks dit verbod hebben wij verschillende handelaars in België gezien die enkele jaren geleden deze producten toch nog verkopen. Soms moet je de kleine lettertjes ontrafelen om de samenstelling van deze flesjes te ontdekken. Hou het daarom bij de klassieke merken. Ze lijmen even goed met hetzelfde resultaat.
Ook trichloorethyleen (TRI) en Trichloromethane (Chloroform) kun je beter niet gebruiken. Om dezelfde reden vinden wij de zogenoemde 'Bison Ontvetter' ook geen goed idee. Zeker omdat er voldoende alternatieven voorhanden zijn. Lees steeds de waarschuwingen op de verpakking en hou hiermee ook rekening.

  

 

Secondelijm

Met secondelijm kun je in enkele seconden een stevige verbinding maken. Het is een transparante kleurloze lijm die vaak in kleine hoeveelheden verkocht wordt. Vaak wordt deze lijm ook wel eens superlijm, cyanoacrylaatlijm of kortweg CA-lijm genoemd. Secondelijm reageert op de luchtvochtigheid. Wanneer we secondelijm aanbrengen, zal de lijm reageren met het vocht dat in de lucht aanwezig is en dat met het oppervlak van het onderdeel in aanraking komt. Dat is trouwens ook de reden waarom secondelijm onmiddellijk uw vingers aan elkaar plakt. Het reageert namelijk op het vocht dat steeds op uw huid te vinden is.

Secondelijm is ondanks het gevaar voor uw vingers, één van de meest gebruikte lijmsoorten. Niettegenstaande zijn populariteit bestaan er over deze lijm nog veel misverstanden. Dit wordt zeker in de hand gewerkt door het ruime aanbod. Meestal is secondelijm vloeibaar, maar er bestaan ook supervloeibare en stroperige en gelachtige soorten. Wij maken daarom een onderscheid tussen klassieke, snelle en trage secondelijm.

Consumentenlijmen

In de supermarkt vind je meestal klassieke secondelijmen zoals Pattex, Bison en Loctite. Bij deze lijmen heb je ongeveer 20 seconden tot één minuut om de onderdelen te hechten. Wij noemen het 'consumentenlijmen' die geschikt zijn voor de meeste hobbytaken. Daarnaast heb je enkele merken met secondelijm voor specifieke toepassingen zoals Olba, Zap, Hype, Conrad... enz. We kunnen echter onmogelijk al deze merken beschrijven maar over het algemeen zijn onze bevindingen op de meeste van deze producten van toepassing.

Kunsthars

Voor klassieke secondelijm bestaan er talrijke toepassingen. Eén ervan zijn de pakketten van Artitec in polyurethaan of kunsthars. Hier in combinatie met zelfgemaakte onderdelen in StripStyreen van Evergreen.

Hoeveel lijm gebruiken ?

De beste resultaten bereik je wanneer je zo weinig mogelijk secondelijm gebruikt. Liefst op een vetvrij oppervlak. Daarom is het goed om de onderdelen eerst nog een wasbeurt in een sopje met detergent te geven. Ook Olba-Cleaner, die speciaal voor dit doel ontwikkeld is, zou je hiervoor kunnen aanwenden. Gebruik echter geen Bison Ontvetter voor onderdelen in Polystyreen zoals huisjes van Kibri en dergelijke, want Bison Ontvetter lost de kunststof op. Als de stukken droog zijn, breng je de lijm rechtstreeks op één deel aan. Daarna druk je de twee delen tegen elkaar. Soms heb je nog enkele seconden om de onderdelen te positioneren. Dit is afhankelijk van de soort lijm en de gebruikte hoeveelheid. Onmiddellijk daarna krijg je een definitieve verbinding.

Hout

Dunne houtprofielen kunnen simpelweg met gewone secondelijm gemonteerd worden. Zap-A-Gap is speciaal met dit doel ontwikkeld maar het gaat even goed met de meeste andere AC lijmen.

Extra vloeibare secondelijm

Extra vloeibare secondelijm zoals Olba Industrielijm Wit, Conrad 100 en Zap-Ca hechten in minder dan één seconde. Deze lijm is zeer vloeibaar en kruip onmiddellijk tussen alle kleine voegen en openingen. Wanneer je deze lijm gebruikt, moet je de onderdelen eerst positioneren. Pas daarna voeg je een minieme hoeveelheid lijm toe. Let daarbij goed op je vingers want als ze in aanraking komen met deze supersnelle secondelijm plakken ze onvermijdelijk vast. Deze opmerking geldt trouwens voor alle secondelijmen.

Trage secondelijm is stroperig of gelachtig zoals Conrad 200 en Pattex Supergel. Deze lijm loopt nauwelijks uit en geeft de gebruiker meer tijd voor een verbinding tot stand komt. Gellijm is bijzonder interessant in de nabijheid van bewegende en scharnierende onderdelen of op plaatsen waar de lijm niet mag uitlopen zoals in de nabijheid van het stangenstelsel van een stoomloc.

Voegen opvullen

Secondelijm kan perfect gebruikt worden voor het wegwerken van voegen tussen twee delen van een zijwand. De lijm wordt met een hobbymes aangebracht. Na het drogen kan het oppervlak gladgeschuurd worden.

Hulpmiddel

Met en omgeplooide draad vermijd je dat de lijm onnodig wegloopt. Met dit hulpstuk kun je zeer weinig secondelijm op de meest onmogelijke plaatsen aanbrengen.

 

Specifieke toepassingen voor secondelijm

Naast de gekende soorten heb je nog secondelijmen voor zeer specifieke toepassingen.
Met de extra dunne Zap-Ca kun je volgens de producent moeilijk te ontvetten oppervlakken lijmen. Vooral interessant wanneer je bij het onderhoud van een locomotief kleine stukjes moet vastzetten zonder ze vooraf te moeten ontvetten.
Zap-a-Gap zou geschikt zijn voor het lijmen van plastic op hout of op metaal. Hetzelfde is ook mogelijk met andere secondelijmen zoals industriële Loctite 401 van Henkel.
Algemeen geldt dat je beter eerst een test uitvoert met uw favoriete lijm voor je uw toevlucht zoekt bij specifieke en soms minder gekende merken.

 Gel

Sommigen verkiezen om uitsluitend secondelijm in gel-vorm te gebruiken.
Secondelijm in gelvorm loopt niet uit. Het is ideaal voor plaatsen waar je voorzichtig moet zijn. Vooral bij bewegende onderdelen zoals in de nabijheid van dit stangenstelsel.

Karton

De hoeken in gelaserd karton van dit seinhuis van MKB kunnen alleen met secondelijm gemonteerd worden. Ook in dit geval moet je de juiste dosering gebruiken.

Handrailknoppen

De openingen voor de handrailknoppen van dit model in witmetaal worden met een speld met gewone superlijm gevuld. Daarna wordt met een andere speld het knopje in de juiste positie geplaatst.
Je kunt de lijm ook langs de binnenzijde aanbrengen. Soms is dit echter niet mogelijk.

Kwastje of niet

Sommige secondelijmen worden geleverd met een kwastje waarmee je grote oppervlakken kunt bestrijken. Soms kan dit nuttig zijn. Wees voorzichtig, want de dampen van de lijm kunnen de ogen irriteren.

Activator of versneller

Soms is het nuttig om een versneller of activator te gebruiken om in sommige omstandigheden toch nog snel een hechting te krijgen. Dit is vooral nuttig voor moeilijk te verlijmen oppervlakken zoals hout en poreuze materialen.
Ook voor grote stukken kan een activator nuttig zijn.
Diverse merken bieden een versneller aan zoals Bison, Pattex, Loctide, Zap en Olba.
Lees vooraf steeds goed de handleiding, want bij Bison-Bond moet je eerst de versneller gebruiken en bij Olba breng je pas na het lijmen de versneller aan.
Olba claimt dat met de versneller de lijmverbinding vijf maal sterker wordt. Ook zou je met deze combinatie nylon en teflon kunnen plakken zoals de draaistellen van goederenwagens. Wel moet je eerst de Olba ontvetter gebruiken.

Bij gebruik van grote hoeveelheden superlijm kun je een versneller gebruiken. Met deze combinatie krijg je volgens Olba en Pattex een ijzersterke verbinding die zelfs op teflon en nylon kan gebruikt worden.

Nylon en teflon

Ook Pattex All Plastics zou geschikt zijn voor nylon en teflon. Onze ervaring leert echter dat nylon of ook ABS met secondelijm en een versneller nauwelijks te verlijmen zijn. Wij hebben het geprobeerd, echter zonder bevredigend resultaat.
Secondelijm kun je ook gebruiken als opvulmiddel om daarna het oppervlak opnieuw te bewerken. Doe enkele druppels in de opening of in een voeg en laat daarna de lijm goed uitharden. Ook hierbij kun je een versneller gebruiken. Olba heeft voor het vullen en versterken van verbindingen een poeder Olba-Filler waaraan je nog enkele druppels lijm toevoegt. Het heeft als voordeel dat je de hoeveelheid lijm tot een minimum kunt beperken.

Styropor of isolatieplaten

Stukken Styropor of isolatieplaten kunnen met secondelijm aaneen gezet worden. Conrad heeft hiervoor Styropor secondelijm. Met Hype Powerfix gaat dit eveneens. Olba Industrielijm bijt in het materiaal en is daarom niet geschikt.

Grote openingen

Grotere openingen kunnen met Olba filler opgevuld worden zoals bij het verlengen van dit chassis. Over het poeder gaat een druppel secondelijm waarna je het oppervlak kunt schuren. In de plaats van deze filler zou je ook bakpoeder uit de keuken kunnen gebruiken.

Ontvertten

Wanneer je Zap Ca gebruikt zou je het oppervlak niet moeten ontvetten voor gebruik. Vooral bij het uitvoeren van herstellingenaan een loc kan dit handig zijn.

Messing

Messing kan perfect met elke klassieke secondelijm op plastic kunststof gehecht worden. Het voordeel is dat je een slechte verbinding kunt losmaken zonder veel schade aan te richten. De luifel in messing van PBMM voor dit station van Kibri is volledig gelijmd.

Polyurethaan

Met een activator kun je de reactietijd van secondelijm versnellen zodat je sneller een verbinding krijgt. Vooral wanneer je veel lijm gebruikt is dit een handig hulpmiddel.
Op dit voorbeeld zien we polystyreen dat gelijmd wordt op Polyurethaan met behulp van een versneller.

Aceton

Voor het losmaken en verwijderen van lijmresten op je handen en op de onderdelen gebruik je aceton. Heb je geen aceton in de buurt, dan kun je altijd nog het middel gebruiken waarmee je nagellak verwijderd. Gebruik indien nodig een wattenstaafje om de lijm van het model te verwijderen. Doe dit voor de lijm definitief is uitgehard. Aceton kun je echter niet gebruiken op onderdelen in polystyreen. Ook niet op onderdelen die reeds geschilderd zijn omdat aceton de verf of kunststof kan oplossen.

Bewaren van secondelijm

Secondelijm bewaar je best op een koele plaats. Bijvoorbeeld in de ijskast en niet in de diepvriezer. Vermijd om een flacon geopend op je werktafel te laten staan. De meeste secondelijmen harden immers langzaam uit wanneer ze in contact blijven met lucht. Vooral wisselende omgevingstemperaturen hebben een nefaste invloed.

Witte vlekken

Bij het gebruik van secondelijm kunnen witte vlekken ontstaan. Deze zijn meestal het gevolg van een slecht ontvette ondergrond, bijvoorbeeld als gevolg van vingerafdrukken of van een te hoge vochtigheidsgraad. Ook bij het gebruik van de activator van Olba kun je witte vlekken krijgen door het korrelig oppervlak dat ontstaat. Goed ontvetten is daarom absoluut noodzakelijk. Witte vlekken kun je vaak met dun laagje glanzende vernis verwijderen. Bijvoorbeeld met Tamiya Gloss.