M2 BDx - Trekduw met dieseltractie (TDD)

1964 - M1 BDs

De eerste proeven om met trekduw-stellen te rijden dateert van 1964. Dit gebeurde aanvankelijk met M2 materiaal en een elektrische locomotief type 122 (latere reeks 22). Omdat de M2-rijtuigen niet konden gemist worden, werd het project tijdelijk stopgezet. In hetzelfde jaar startte een nieuw project met een M1-rijtuig en een diesellocomotief op de lijn Hasselt - Diest - Aarschot - Leuven. Als resultaat van deze testen werd beslist om in de bagageafdeling van een M1 BD-rijtuig een volwaardige stuurcabine te bouwen waarin de bestuurder de diesellocomotief aan de andere kant van de trein kon bedienen.

In 1965 en 1966 rustte de Centrale Werkplaats Mechelen vijf stellen uit, bestaande uit één M1 BDx (toen nog BDs), één B en één AB-rijtuig plus een diesellocomotief. In het totaal werden de de daarop volgende jaren 35 combinaties opgeleverd en ingezet op niet geëlektrificeerde lijnen. De tractie werd verzekerd door een diesellocomotief van het type 200. 205. 210. 212 en 213 (de latere reeksen 51, 55, 60, 62 en 65).

Aanvankelijk bestond het plan om de toen nog moderne M2-rijtuigen te gebruiken samen met een locomotief van de reeks 22. Maar omdat de rijtuigen onmisbaar waren, werd van dit plan afgezien. Ook leek het idee om met elektrische tractie in trekduw te rijden nog te vroeg.

De eerste regelmatige dienst met een M1 trekduw werd gereden op lijn 44 tussen Verviers en Spa-Géronstère op 25 september 1966.

1977 - M2 BDx

Tussen 1977 en 1978 werden 29 M2-rijtuigen aangepast waarvan 7 M2 BDx met stuurstand, 8 AB en 14 B-rijtuigen. De verbouwingen aan de BD-rijtuigen werden tot het strikt noodzakelijke beperkt zodat het esthetisch resultaat eerder bedenkelijk lijkt.

1978

In 1978 volgde de eerste ritten met een aangepaste M2 stuurpost voor dieseltractie op de verbinding Oostende - Kortrijk met vier stellen waarvan één reserve en op de verbinding Antwerpen - Neerpelt met drie stellen waarvan één reserve.

1980 - TDD met M1 BDx en M2-rijtuigen

Einde 1980 wilde de Directie Exploitatie graag het aantal verbindingen met trekduw stellen verhogen. In verband met de nakende elektrificatie van talrijke lijnen was het echter niet verantwoord nog bijkomende stuurpostrijtuigen voor dieseltractie te voorzien. Het inleggen van M1-trekduw stellen op sommige lijnen zou echter, voor de reizigers die beter gewend waren, een stap achteruit betekenen. Vandaar dat een compromis werd uitgewerkt met een stuurrijtuig type M1-BDx, een AB-rijtuig type M2 aansluitend aan het M1 BDx-rijtuig, één of twee M2 B-rijtuigen aansluitend aan de locomotief. Drie M1 BDx-rijtuigen werden daarom in de loop van 1981 aangepast om ondermeer de automatische sluiting van de deuren van M2-rijtuigen te kunnen verzekeren. De aansluiting met een locomotief van de reeks 55 of 62/63 gebeurde met een speciaal geel geverfde verbindingskabel. 
De reizigers werden niet toegelaten in het M1-BDx rijtuig. Niet om technische redenen maar om klachten over het gebrek aan comfort te voorkomen.

1981

Twee stellen werden voor het eerst in dienst gesteld op 31 mei 1981 tussen Mechelen en Sint-Niklaas op lijn 54. Eind 1981 liepen drie stellen op de verbinding Mechelen - Sint-Niklaas. De B-rijtuigen mogen zowel uit het TDD- als uit het TDE-park komen. Het AB-rijtuig dat met de locomotief werd verbonden is echter speciaal aangepast en werd uit het TDE-park gehaald.

1984

De invoering van de IC/IR-dienstregeling op 3 juni 1984 bracht nieuwe verschuivingen met zich mee. Voor de verbinding Mechelen - Sint-Niklaas werd een vierde stel klaargemaakt waardoor steeds één treinstel in reserve kon gehouden worden.

Voor de verbinding Antwerpen - Neerpelt werden eveneens vier TDD met M1 BDx klaargemaakt samen met extra reserve.

Kort daarna (1984) werden nog eens drie M1 BDx in orde gebracht voor trekduw met M2's nadat twee rijtuigen vervroegd uit dienst werden genomen: nrs 49074 en 49115. Dit laatste rijtuig ontspoorde op 9 juni 1984 toen een TDD-M 1/M2-stel te Bornem (IR Z 2480 X) aan een overweg in botsing kwam met een vrachtwagen. Sinds dan werd het betrokken stel tijdelijk door een TDD-M1-rijtuigen vervangen. In het totaal werden 12 M1 BDx rijtuigen aangepast om in trekduw te rijden met M2's.

1985

Met de invoering van de elektrische tractie tussen Mechelen en Sint-Niklaas op 3 februari 1985 reden deze M1/M2-TDD-stellen nog sporadisch op lijn 54. Sinds 2 juni 1985 zijn ze allemaal van deze lijn verdwenen. Ze werden overgebracht naar de lijn Antwerpen-Neerpelt waar 5 M1/M2-stellen rijden en waarvoor 7 M1-BDx-rijtuigen beschikbaar zijn. Op hetzelfde tijdstip rijden vijf TDD stellen (met standplaats Chatelet) tussen Charleroi en Couvin met M2 BDx stuurstandrijtuigen.

Drie M1-BDx werden in 1986 buiten dienst gesteld.

1986

Op 30 juni 1986 werd beslist nog eens zeven M2 BD-rijtuigen van een stuurpost te voorzien. De volgende BD M2-rijtuigen kwamen hiervoor in aanmerking:  49.266, 49.280, 49.284, 49.292, 49.298, 49.307 en 49.319. Zij vervingen de M1 BDx rijtuigen op de lijn Antwerpen - Neerpelt waarvan er nog enkele in dienst waren. Hiermee verdwenen de M1 BDx rijtuigen uit de trekduw dienst. Zekerheid hierover hebben we niet, want het is mogelijk dat enkele van deze rijtuigen toch nog naar Charleroi zijn gegaan. Misschien kunnen gedateerde foto's uit die periode hierover uitsluitsel geven.  

1997

Sinds begin 1997 worden de L-treinen Mol- Hasselt niet meer verzekerd door trek-duwstellen wegens een tekort aan M2-rijtuigen die aangepast zijn voor dieseltractie. Sindsdien is het vaak een ex BDx voor Elektrische tractie dat dienst doet als gewoon BD-rijtuig. Hiermee kwam officieus een einde aan de inzet van de M2 TDD BDx in een trekduw combinatie.

Samenstelling TTD-M2-stel

Een TDD-M2-stel bestaat uit een stuurstandrijtuig BDx, maximum vijf tussenrijtuigen B of AB en een eindrijtuig AB waarvan de A-kant verplicht tegen de locomotief staat. 
De rijtuigen die in aanmerking komen voor TDD hebben op de vier hoeken een gele verticale band. Het AB rijtuig waarvan de eerste klasse afdeling met de locomotief gekoppeld wordt, heeft aan de kant van de eerste klasse afwisselend eveneens een verticale band met afwisselend gele en rode strepen. 
Twee TDD M2-stellen kunnen met een ACEC-verbindingskabel onderling worden gekoppeld. In principe waren alle diesels reeks 62 geschikt voor TDD. 

 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Oorsprong van de aanduiding BDx

Bij de NMBS worden de rijtuigen met stuurpost aangeduid met de kenletter van de klasse gevolgd door de letter x, wat volgens de U IC-code betekent: rijtuig met speciale kenmerken. Het M2 stuurstandrijtuig werd bijgevolg aangeduid als BDx

Tot 1985 kregen de volgrijtuigen die geschikt waren om in TD-stellen te rijden geen speciale aanduiding. Vanaf 1986 vindt men in sommige documenten de aanduiding Bx (of zelfs BX) om aan te duiden dat het om een B-rijtuig gaat met doorlopende leidingen voor TD-stellen. De NS gebruikt de letter 's' in plaats van 'x' om de stuurstandrijtuigen aan te duiden, hetgeen de NMBS trouwens voordien ook deed.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------