Tweeassige wagens Fd(s) en Fl(l) voor het vervoer van Schlamms en kolen

Onlangs vonden we in ons fotoarchief enkele foto's uit de jaren 1970 en 1980 die onze belangstelling wekte vanwege het opschrift 'Intercom' en de aanduiding type 1000G2. Naast deze wagens blijkt ook het type 1000G1 te hebben bestaan. Over deze wagens vonden we weinig informatie in onze documentatie. Voldoende om onze speurtocht verder te zetten. De geschiedenis van deze wagens is opmerkelijk. De moeite om verder te lezen.

NMBS Type 1000G1 (Fds)

Wanneer we verder op zoek gaan, vinden we toch nog meer gegevens. De wagens type 1000G1 werden blijkbaar in 1962 door de NMBS besteld bij 'Trains de Roues du Centre'. Dit bedrijf was blijkbaar niet in staat om de wagen te bouwen. daaro werd de opdracht gegund aan 'Les Usines de et à Braine-le-Compte'. Ze werd echter pas geleverd in 1965. Ondanks de effectieve levering vinden we deze wagens eind 1965 niet terug in het bestand van de NMBS. Waarschijnlijk omdat de zelflosser niet onmiddellijk werd aanvaard. 

In het totaal werden door Les Usines de et à Braine-le-Compte vijf wagens van dit type gebouwd. Op de fiches van de spoorwegen uit 1966 vinden we één wagen met handbediende loskleppen (SUB 211077). Deze wagen kreeg het nummer 21 88 612 0 000-2 (geremd) en met de UIC lettercode Fds. Daarnaast vinden we een tweede fiche (SUB 211009) met automatische bediening van de zijdeuren met de nummers 21 88 612 0 001-a tot 0 004-a (geremd) eveneens met lettercode Fds. Hiervan werden vier wagens gebouwd. (In de NMBS- fiches verwijst SUB naar de fabrikant 'Braine-le-Comte').

Naast deze fiches vinden we slechts één foto in een folder van de NMBS uit de jaren 1960 naar aanleiding van haar deelname aan de Internationale Verkehrsausstellung in München van 25 juni tot 3 oktober 1965. Deze wagen heeft het nummer 21 88 612 0 002-8 en een type aanduiding 1000G1.

De wagens waren roodbruin geschilderd en voorzien van witte opschriften. Ze werden gebouwd voor het vervoer van Schlamms (zie verder) en kolengruis dat gebruikt werd als brandstof in de kolencentrales voor het opwekken van elektriciteit. 

Vermoedelijk was de NMBS niet echt tevreden over deze wagens en was hen geen lang leven beschoren. In 1970 werden ze niet meer toegelaten op het Belgische spoornet. Wij hebben een aanduiding gevonden dat ze nog aanwezig waren op 1 juni 1972. In 1973 verdwenen ze uit de geschriften. In 1974 vinden we ze niet meer terug. Vermoedelijk gebeurde deze schrapping naar aanleiding van de overname van 80 wagens van NV Intercom die nadien bij de NMBS als type 1000G2 werden aangeduid. De vijf wagens type 1000G1 werden te koop gesteld, maar wat er verder mee is gebeurd, weten we niet. Misschien werden ze verschroot.

Fd Intercom wagens voor vervoer van Schlamms

Deze wagens werden als privaatwagen gebouwd voor NV Intercom in 1962-63, nog voor de prototypes 1000G1 aan de NMBS werden geleverd. Intercom is een elektriciteitsleverancier die in 1990 met Unerg en EBES samensmolten tot Electrabel dat later eigendom werd van GDF Suez. De wagens werden gebouwd door de fabrieken van Trains de Roues du Centre in Houdeng-Goegnies. Intercom gebruikte de wagens voor het vervoer van Schlamms. Schlamms zijn een restproduct na het wassen van de kolen in de steenkoolmijnen en bestaat in hoofdzaak uit kolengruis en water. Het werd gebruikt als brandstof voor de kolengestookte elektriciteitscentrales. De wagens werden aanvankelijk nog ingeschreven met een zevendelig nummer 509001 tot 509199 [P] (509001 - 160 zonder handrem en 509161 - 199 met handrem). In 1966 kregen ze een UIC-nummer toegewezen (21 88 060 3 000-a tot 199-a (geremd en ongeremd) en kregen de UIC lettercode Fd. Ze hadden als privaatwagen de aanduiding [P] naast het nummer en de vermelding RIV. Er was geen type aanduiding aanwezig zoals dit wel het geval was met de wagens van de NMBS. In 1978 veranderde de twee eerste twee cijfers in 20 en verdween de aanduiding 'RIV' wat betekende dat de wagens niet meer konden ingezet worden in internationaal verkeer. Op zich was dit geen probleem aangezien de wagens alleen op het Belgisch grondgebied werden gebruikt. 
In 1980 werden ze opnieuw vernummerd naar 44 88 615 0 100-a tot 299-a (Fd). Niet alle nummers werden gebruikt aangezien 80 wagens in 1973 werden verkocht aan de NMBS en 15 wagens reeds vroegtijdig uit dienst werden genomen. Zij kregen van de NMBS eveneens een typeaanduiding als 6601SO wat niet terug te vinden was op de wagens.

Alle Intercom-wagens werden aanvankelijk zwart antraciet geschilderd. Door vervuiling van de vervoerde producten en onder invloed van weer en wind komt deze kleur op foto's over als donkergrijs. Deze schildering hebben ze tot het einde van hun loopbaan behouden. Uitzondering hierop zijn een aantal wagens die begin de jaren 1980 tijdelijk bij de NMBS werden gehuurd en die roodbruin waren geschilderd.

Vermoedelijk werden reeds kort na hun in-dienst-neming de zijkanten versterkt met een verticale balk in het midden. Dit leiden we af uit de enkele foto's die we van deze wagen hebben teruggevonden uit de beginperiode. Alle foto's van wagens met het oude zevendelig nummer hadden deze versterking nog niet. Op foto's vanaf 1968 hadden alle wagens reeds een UIC-nummer en een versterking in het midden.  

Van alle Intercom-wagens konden de deuren of loskleppen  automatisch geopend worden. Hiervoor werden de wagens over de losinstallatie geduwd. Via een constructie tussen de sporen werden de loskleppen aan beide zijden automatisch geopend.

In 1973 werden 80 wagens verkocht aan de NMBS. Van de 120 private wagens van Intercom, die in 1973 niet door de NMBS zijn overgenomen, is weinig bekend. Sommige van deze wagens droegen tot in de jaren 1980 nog steeds hun nummer 44 88 615 0. Getuige hiervan zijn de enkele foto's die we uit die periode hebben teruggevonden. Ze werden tot op het einde van hun loopbaan gebruikt voor het vervoer van steenkool. Wat er nadien met ze is gebeurt weten we niet. vermoedelijk zijn ze collectief verschroot.

 

Type 1000G2

In 1973 werden 80 wagens van Intercom verkocht aan de NMBS. Vermoedelijk gebeurde dit als gevolg de afbouw van het aantal steenkoolmijnen waardoor de kolencentrales meer en meer afhankelijk werden van andere grondstoffen. Deze wagens werden roodbruin geschilderd en kregen de aanduiding als type 1000G2 en werden geschikt gemaakt voor het vervoer van zinkerts. Ze werden vernummerd in de drie reeksen waarbij de eerste twee cijfers regelmatig werden gewijzigd in 21 - 20 - 06 en 16.

De eerste reeks kreeg de nummers 16 88 602 0 500-a tot 0 519-a (ongeremd) met de lettercode Fd. Ze werden door de NMBS op hun beurt verhuurd aan 'De Kempense Zinkmaatschappij (KZM) in Budel (net over de Belgisch-Nederlandse grens nabij Neerpelt) voor het vervoer van zinkerts.
De tweede en de derde reeks werden gebruikt voor het pendelvervoer van zinkerts naar een ander zinkverwerkend bedrijf in Budel. Zij kregen de nummers 16 88 602 0 520-a tot 579-a (ongeremd) en 16 88 602 0 580-a tot 0 599-a (geremd). Zij kregen eveneens de lettercode Fd. De geremde wagens hadden aan één kant een bordes voor de bediening van de handrem.

In 1980 werden de wagens vernummerd in twee reeksen. De eerste reeks kreeg de nummers 42 88 617 5 000-a tot 5 099-a (geremd en ongeremd) en werden nog steeds gebruikt voor het vervoer van zinkerts naar Budel.
De tweede reeks kreeg de nummers 46 88 617 5 000-a tot 099-a (ongeremd) en werden verhuurd aan Intercom voor het vervoer van kolen zoals één van de foto's met nummer 46 88 617 5 053-6 gemaakt in Antwerpen op 3 novemeber 1982 (Foto Charles Ocsinberg). De wagens kregen vanaf dan de letteraanduiding Fll en Fl afhankelijk van het systeem voor de bediening van de loskleppen. Deze wagens kwamen opnieuw bij Intercom terecht na Na het beëindigen van het contract voor het vervoer van zinkerts begin jaren 1980.
Midden jaren 1980 werden de wagens uit dienst genomen. Zijn ze daarna verkocht of verschroot? Dit is niet geweten.

 

---

---

Ook in het boek 'Treinen van België 1960 - Nicolas Collection' vind je eveneens enkele opmerkelijke foto's van de Fds-wagens.
Deze bijdrage is tot stand gekomen met medewerking van Charles Ocsinberg. 
Een meer gedetailleerde beschrijving van deze wagens in dienst van Intercom en de NMBS (type 1000G1 en G2) vind je eveneens in Op de Baan nr 151 en 152. De artikels in ODB verschenen nadat dit artikel op de website verscheen. Wij hebben ons artikel naar aanleiding van deze publicatie aangepast.