Transfers of decals aanbrengen
Hoe breng je transfers aan op een model zonder zichtbare sporen na te laten? Hoe werk je met droge decals op een moeilijke ondergrond? Welke producten moet je hierbij gebruiken? Wat moet je doen als een decal loskomt of uiteen valt? Aan de hand van enkele voorbeelden geven wij hierop een antwoord.
Natte en droge transfers
Globaal kunnen we twee soorten transfers onderscheiden: natte en droge transfers.
Bij natte transfers worden de opschriften op een drager geplaatst. Deze drager is een doorschijnende vernislaag die vooraf op speciaal papier wordt gedrukt. Onder deze drager ligt een dunne lijmlaag. Om de transfer op een model over te brengen moet de transfer eerst in water losgeweekt worden. Hierdoor komt de drager los van het waterabsorberend papier en kan de tekst of ander drukwerk op het model geschoven worden. Het zijn deze transfers die vaak gebruikt worden voor modeltreinen. Natte transfers zijn nog steeds te koop. Zo vind je ondermeer decals voor Belgische stoomlocomotieven bij AMF (87D027) of de Duitse decals voor allerlei toepassingen van TL-Modelbau (http://www.tl-modellbau.de)
Bij droge transfers wordt een negatief van het ontwerp op de achterzijde van een doorschijnend vel of drager gedrukt. Deze drager is transparant zodat je aan de voorkant of op de positieve zijde de juiste vorm van de tekening kunt zien. Omdat de opdruk kwetsbaar is worden droge transfers beschermd door een tweede los vel. Om de decal over te brengen moet je met een zachte punt op de voorzijde van de drager over het motief te wrijven. Hierdoor komen de tekens los van de drager en worden ze tegelijk op het model gedrukt. Voorbeeld hiervan zijn de vroegere droge transfers van Jocadis. Deze vellen bestonden in verschillende kleuren en werden vaak gebruikt om nummers of specifieke symbolen op de loc na te maken. Jammer genoeg zijn deze droge transfers niet meer te koop. Erger nog, ook de klassieke droge tranfers die je in de handel kon kopen zoals Lettraset kan je nergens meer vinden. Deze transfers zijn intussen vervangen door de printmachine.
Transfers en decals aanbrengen (1)
De fijne tekening op dit model van Werps Modelbouw is geprint op transparant decal met een OKI-printer.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614140499716786
A4224 trans01.jpg
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614156059412370
Deze Belgische pakwagens is met natte transfers afgewerkt. Nergens zie je nog de storende randen van de decals of sporen van lijm of kalk.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614154129652946
Het ovaaltje en de cijfers op de zijkant van deze loc zijn gemaakt met droge decals en werden rechtstreeks op het model aangebracht. De cijfers op de keteldeur werden eerst afgewreven op een stukje transparante film en daarna behandeld als natte transfer.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614179493877842
Werken met natte transfers
Natte transfers hebben het nadeel dat ze vaak zichtbare randen achterlaten op het model. Dit probleem kun je voorkomen wanneer je enkele eenvoudige regels respecteert bij het afwerken van uw decals.
Glanzend oppervlak
Natte transfers kun je best op een glad en glanzend oppervlak aanbrengen.
Wanneer dit niet het geval is moet je het model eerst overspuiten met een zeer dunne laag glanzende vernis. Bruikbare vernis vind je in elke doe-het-zelf-zaak met een uitgebreide verfafdeling. Ook de glanzende vernis van Humbrol, Revell, Vallejo, of vergelijkbare producten komen in aanmerking.
Het gebruik van een spuitbus is eveneens mogelijk, maar raden dit niet aan. Met een spuitbus kun je namelijk de druk niet regelen. De vernis wordt daardoor vaak veel te dik gespoten. Wil je toch een spuitbus gebruiken dan raden wij glanzende vernis in spuitbus aan van Vallejo, Tamia, Greenstuff, .... Deze spuitbussen hebben een fijne verneveling van de vernis. Een dunne laag is meer dan voldoende.
Wanneer je geen spuitpistool hebt, kun je voor kleine oppervlakken overwegen om met een penseel verdunde Tamia-Clear X-22 of Microcoat Gloss van Microscale aan te brengen. Tamia-Clear trekt geen strepen en is zeer snel droog. Maar nogmaals, onze voorkeur gaat uit naar een dunne laag die je aanbrengt met een airbrush.
Wanneer de vernislaag droog is, wordt de transfer uitgeknipt of uitgesneden. Hou ongeveer 1 mm afstand van de teksten en symbolen die je wilt uitsnijden.
Water
Leg nu de uitgesneden decal in een schaaltje met een water gelegd. Omdat leidingwater soms teveel kalk bevat, kan je ook gedemineraliseerd water of water uit flessen nemen. Teveel kalk in het water kan na het drogen van de transfer immers ongewenste sporen nalaten. Doe in het water één druppel detergent zodat het water zijn oppervlaktespanning verliest. Je kan ook een soeplepel IPA of Isopropylalkohol in het water doen. Wij geven de voorkeur aan één druppel detergent.
Na een dertigtal tellen wordt de transfer uit het water gehaald. Vervolgens controleer je of de transfer reeds loskomt van de ondergrond. Is dit niet het geval dan wacht je nog even. Vaak is het resterende water op de transfer voldoende om de decal los te weken. Desnoods leg je de decal opnieuw in het water. Daarna leg je de transfer op een stukje tissue (of een doekje) om zoveel mogelijk water te verwijderen.
Aanbrengen van het decal
In de volgende fase wordt de transfer op de gewenste plaats aangebracht. Omdat de transfer los op zijn drager ligt kun je de transfer gemakkelijk met een fijn en zacht penseel op het model schuiven. Vooraf heb ik de plaats op het model nat gemaakt met Micro Set van Microscale (zie verder bij hulpmiddelen). Je kan ook een beetje water met detergent nemen waarin ook het transfer werd losgeweekt.
Met een penseel of eventueel met een kaasprikje of zelfs met de punt van een hobbymes, wordt de transfer op de juiste plaats geschoven. Daarna wordt het overtollige water verwijderd met een droog penseel.
Lijmsporen
Soms zie je onder de transfer witte lijmsporen. Deze lijmresten moet je zeker wegnemen met extra water en een zacht penseel. Verwijder tegelijk de luchtbelletjes onder het decal en eventueel stofdeeltjes.
Microsol van Microscale
Wanneer het decal na ongeveer een half uur oppervlakkig droog is wordt met een vlak penseel een laag Micro Sol van Microscale aangebracht (zie ook verder bij hulpmiddelen voor meer uitleg). Let op dat je de decal niet opnieuw losmaakt. Eenmaal strijken met een nat penseel met Micro Sol is voldoende.
Tweede laag met glanzende vernis
Wanneer de transfer na ongeveer 24 uur goed is droog is, breng ik opnieuw een laag glanzende vernis aan. Deze laag moet voorkomen dat de rand van de transfer zichtbaar blijft. Uiteraard zorgt deze laag ook voor de nodige bescherming. Vaak wordt deze extra laag vernis vergeten, of vindt men het niet nodig nog een bijkomende dekking aan te brengen. Zelf pas ik deze werkwijze consequent toe.
Tot slot wordt het model definitief afgewerkt met een laatste laag met matte of satijn vernis.
Hulpmiddelen
In de handel zijn verschillende producten te vinden die het aanbrengen van natte transfers gemakkelijk maken. We zetten ze hieronder op een rij.
Decal Cote 1 van Humbrol en Micro Set van Microscale
Decal Cote 1 van Humbrol en Micro Set van Microscale worden vooraf aangebracht op de plaats waar de transfer moet komen. Beide producten bevatten een sterk verdunde en transparante lijm op waterbasis. Microscale zegt van haar eigen product dat het eveneens de oppervlakte van de onderliggende verf breekt, waardoor de transfer beter hecht. Tevens wordt met dit basisproduct het materiaal van de transfer zachter gemaakt, zodat het zich beter aan het oppervlak van het model kan aanpassen. Of dit correct is laat ik in het midden.
Decal Cote 2, Micro Sol van Microscale en Daco Decalsetting
Decal Cote 2, Micro Sol van Microscale en Daco Decalsetting zijn vloeibare middelen die worden gebruikt bij de afwerking van transfers. Ze zijn uitermate geschikt voor transfers die op een zeer onregelmatig oppervlak worden aangebracht. Dit product wordt gebruikt nadat de transfer op zijn plaats ligt en het overtollige water is weggenomen. Wanneer de transfer halfdroog is (na ongeveer 15 tot 30 minuten), wordt met een penseel één laag op het transfer aangebracht.
Het transfer wordt door het product week gemaakt. Soms vertoont de transfer rimpels en denk je dat het resultaat gaat mislukken. Raak het transfer niet aan. Na enkele minuten zal je zien dat het transfer opnieuw de gewenste vorm aanneemt. Het product zorgt er namelijk voor dat het ontwerp zich vloeiend en perfect aan de onregelmatige vorm van het model aanpast. Zorg ervoor dat je dit proces rustig zijn gang laat gaan en raak de transfer in geen geval aan. Wanneer er toevallig nog een luchtbelletje aanwezig is, kun je vooraf voorzichtig met een speldje de luchtbel doorprikken. Meestal is één bewerking met het product voldoend, maar indien nodig kun je een tweede laag aanbrengen nadat de transfer opnieuw voldoende droog is.
Liquid decal film voor oude decals
Transfers die al enige jaren oud zijn, kunnen onder invloed van allerlei omstandigheden hun kwaliteit verliezen of eenvoudig uit elkaar vallen wanneer ze in het water worden gelegd. Deze transfers zijn amper nog bruikbaar. Microscale heeft hiervoor een oplossing. Voordat je de transfer in het water legt kun je hem eerst met een laagje Liquid decal film behandelen. Volgens Microscale wordt na dit proces de transfer zo goed als nieuw en levert verdere afhandeling geen enkel probleem op. Wij hebben het eenmaal geprobeerd. Het product werkt inderdaad. Decals die eerst enkele breuken vertoonden, konden nadien opnieuw gebruikt worden. Toch moet je niet alle hoop op dit wondermiddel te stellen. Echt oude decals kun je onmogelijk met dit product herstellen.
Pritt Alleslijm als nieuwe lijmlaag
Tot slot geven we nog een tip voor decals die ondanks alle goede voorzorgen toch opnieuw van het model dreigen los te komen. Dit probleem ondervind je wel eens met dunne strips die je vaak moet verschuiven om ze op de juiste plaats te krijgen. Door het gebruik van teveel water verdwijnt de lijm. Hetzelfde probleem heb je wanneer je verschillende lagen decal op elkaar legt. Door het veelvuldig gebruik van water dreigen de transfers hun hechtingskracht te verliezen. Dit probleem kan snel opgelost worden door een nieuwe lijmlaag onder de transfer te leggen. Hiervoor gebruik ik klassieke verdunde transparante papierlijm. Onder de merknaam Pritt vind je deze lijm in de handel. Deze lijm wordt sterk verdund. In een verhouding van één deel lijm en minimum vijf delen water. We durven deze verdunde oplossing ook gebruiken als eerste laag in de plaats van Microset of Decal Cote 1. Met een fijn penseel wordt een dun laagje lijm aangebracht op de plaats waar de transfer is losgekomen. Daarna worden alle lijmsporen verwijderd met water. Hetzelfde resultaat bekom je ook met Decalfix van Humbrol. Dit product bevat een kleine hoeveelheid lijm die het loskomen van de decal moet voorkomen.
Droge transfers
Droge transfers lijken eenvoudiger in gebruik dan natte decals. Al was het maar omdat je geen water nodig hebt. Ook de andere hulpmiddelen kunnen achterwege gelaten worden. Het enige wat je nodig hebt is een zachte pen met een ronde stompe punt om de film op het voorwerp over te brengen. Hiervoor kun je in de handel een speciale pen in kunststof aanschaffen. Zelf gebruik ik al jaren een lege balpen.
Droge decals kunnen ondanks hun eenvoud toch problemen opleveren. Vooral op moeilijk bereikbare plaatsen, of wanneer de uitlijning van de transfers zeer precies moet gebeuren. Hiervoor bestaat een zeer eenvoudig hulpmiddel. Maak eerst van je droge decal een natte transfer. Hiervoor heb je een vel transparante natte transfer (clear film) nodig waarop de droge decal kan worden afgewreven. Daarna knip je het ontwerp voorzichtig uit en behandel je het als een gewone natte transfer. Clear film of transparant decal kun je tegenwoordig gemakkelijk in de gespecialiseerde handel vinden. Ik gebruik de clear film van Microscale.
De net genoemde clear film biedt ongekende mogelijkheden wanneer je eigen transfers wenst te maken. Naast de transparante film bestaan er namelijk ook nog gekleurde vellen van Microscale. Deze vellen zijn ongeveer 20 op 13 cm groot en zijn in de meeste standaardkleuren verkrijgbaar. Wanneer de gewenste kleur niet beschikbaar is, kun je een aanverwante kleur overspuiten in elke gewenste tint. Zelf heb ik een vel met zeer dekkende geel overspoten met transparant kanariegeel. Ook voor de gele strepen voor aanduiding van de eerste klasse is deze werkmethode geschikt. Met een hobbymes wordt de gewenste breedte uit het vel gesneden. Daarna wordt de strip behandeld als een gewone water transfer.
Deze gekleurde vellen komen eveneens van pas wanneer je fijne sierbanden op een stoomloc moet aanbrengen of bij het aanbrengen van de eerste klasse aanduiding of gele belijning op locomotieven.
Transfers en decals aanbrengen (2)
De eerste klasse aanduiding op de hondenkop werd eerst geschilderd op transparant decal in dezelfde kleur als de brede band onderaan. De witte band op het model in schaal N werd met witte transfer aangebracht.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614192350728962
Dit model van Märklin in schaal Z werd geschilderd voor een Belgische maquette voor de wereldtentoonstelling in 1992 in Sevilla in Spanje door MSCM De Pijl en moet een model van de reeks 27 voorstellen. De gele bandjes werden uit gele bladen transfers ges
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614199906251314
Alleen de ster is op dit model van Roco gesneden uit een overschilderd vel decal. De belijning werden afgeplakt met tape en geel gespoten.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614210584550050
Hetzelfde is gebeurd met het model van het type 101 van Roco. Spijtig zie je hier een kleurverschil met de andere belijning.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614209205783602
De redelijk dikke transfers van deze omgebouwde Brossel van Dacker werd gecamoufleerd met verschillende lagen glanzende vernis.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614216494915346
Het rooster op de kop van deze rangeerloc type 262 werd bekleed met dunne tape die vooraf geel geschilderd werd.
https://picasaweb.google.com/105285067602491302007/TransfersDecals#6209614218509805762
Zelf transfers maken met een printer?
Wanneer je onder het bestaande aanbod je gading niet vindt, kun je nog je eigen transfers laten maken. Deze procedure is duur en is enkel lonend wanneer je grote oplagen nodig hebt. Via tampondruk worden op transparante vellen de gewenste motieven gedrukt.
Een andere mogelijkheid bestaat erin om met een kleurenprinter je eigen decals te maken. Voor de klassieke inkjetprinters zoals HP, Epson en Canon komen heb je special 'decalpapier voor inkjetprinters' nodig. De inkt wordt namelijk niet door elk transparant decal opgenomen. Wanneer je met een inkjet printer werkt, moet je het decal overspuiten met vernis. Wij raden glanzende vernis aan die je aanbrengt met een airbrush.
Een (kleuren) laserprinter kan je in de meeste gevallen wel gebruiken met gewoon decalpapier.
Printen van witte tekens met een OKI of ALPS printer
Met de meeste printers kan je geen witte tekens printen. De reden is simpel. Ze gebruiken speciale inkt die afgestemd is voor drukwerk op wit papier en niet op transparant (decal)papier. Uitzondering hierop is de printer van OKI of ALPS (wat een andere naam is voor dezelfde printer). Deze printer maakt gebruik van inkt op een lint, zoals bij een oude typmachine. Behalve wit en zwart, cyaan, magenta en geel kun je met de OKI (bvb OKI PD-5000) printen in goud, zilver, wit en metallic kleuren. De printer kan bovendien verschillende lagen na elkaar en over elkaar aanbrengen. Hierdoor is het mogelijk om eerst een gekleurde ondergrond te maken en daarna het gewenste motief op deze basiskleur te zetten. OKI-printers worden niet meer gemaakt. Met wat zoekwerk vind je ze nog wel op ebay. Je kan ook een gereviseerde ALPS-printer kopen bij Elephant's Rocket Inc in Japan voor ongeveer 1000 euro. (https://www.paoon.com/decal/index-en.html) Zij verkopen ook de cassettes met verschillende kleurenlinten. Intussen is er wel een nieuwe OKI laserprinter verkrijgbaar. Maar deze zijn tot op heden zeer duur.
Tot slot kun je nog experimenteren met een kopieertoestel. De resultaten hiervan zijn aanvaardbaar. Je moet dan wel kunnen beschikken over transparante vellen op A4-formaat. Maar een kopieertoestel heeft ook zijn beperkingen. De meeste machines kunnen enkel zwart aan. Tegenwoordig vind je ook kopieertoestellen die in kleur kunnen drukken, en dan nog moet je vaak eerst toestemming krijgen om de kopieeropdracht op transparant transfer uit te voeren omdat het kopieertoestel het papier opwarmt wat schadelijk is voor zowel het toestel als het decalpapier. Ook de kleur wit vormt met deze toestellen nog een groot probleem.
Wanneer je zelf geen decals kunt maken, kan je nog steeds overwegen om je ontwerp te laten printen door gespecialiseerde aanbieders die je kan terugvinden op internet.