Over de Bocqlijn
Spontin, een mooi dorpje in een adembenemende vallei in het zuiden van België, is een ideale bestemming voor een daguitstap. Door dit dorp loopt de Bocqspoorlijn van Ciney naar Yvoir. Deze lijn wordt uitgebaat door de Belgische vereniging TSP. Een bezoek aan Spontin en haar omgeving en een ritje met de toeristisch trein is een echte aanrader voor iedereen die eens wilt genieten van treinrit in een rustige omgeving.
Lijn 128 werd tussen 1890 en 1898 aangelegd. In 1907 werd zij over haar volledige lengte berijdbaar. In 1960 werd zij gesloten voor het reizigersverkeer en in 1983 werd ook het goederenvervoer stopgezet. Sinds 1992 brengt het TSP terug wat leven op deze prachtige lijn. In hoogseizoen wordt de spoorlijn die Ciney met Yvoir verbindt, bereden met historische motorwagens. Bij vertrek uit Ciney volgt het spoor gedurende enkele kilometers eerst nog de internationale lijn Brussel Luxemburg. Na enige tijd verlaat ze het plateau van de Condroz en belandt ze in de indrukwekkende omgeving van de Bocqvallei. De Bocq is een zijrivier van de Maas en beheerst hier het landschap. Na het stationnetje van Sovet kruist de lijn via een stenen viaduct het pittoreske dorpje Senenne. Vervolgens volgt zij het gekanaliseerde deel van de Bocqrivier. Na een zeer lange boog is het station van Spontin in zicht. Na een korte pauze in het station moeten we door een 500 meter lange tunnel. Bij de uitrit van de tunnel is de bekende bottelarij van de waterbronnen van Spontin te zien. Enkele kilometers verder belanden we dan in Dorinne-Durnal. Het volgende station is Purnode. Dit is voorlopig het eindpunt van de reis.
Na een plaatselijke wandeling kan de terugreis beginnen. Wie wenst kan een aangename wandeling aanvatten tussen Purnode en Durinne-Durnal. Hiervoor heb je wel een stafkaart of gps nodig. Intussen wordt ijverig gewerkt aan het verlengen van de lijn tot Evrehailles-Bauche. Dit zou dan (voorlopig) het definitieve eindpunt worden van de Bocq-lijn. In Spontin zijn enkele eetgelegenheden en tegenover het kasteel in de nabijheid van het station heb je een picknick plaats.
Enkele dagen per jaar wordt met stoom gereden. Vaak zijn dit georganiseerde ritten die vertrekken vanuit een belangrijk Belgisch station. Het TSP bezit momenteel twee stoomlocomotieven met tender. De 26.101 is een ex Poolse loc die na een grondige restauratie omgebouwd werd naar een Belgische type 26 en geschilderd werd in de typische Belgische kleuren. Vroeger had de NMBS 100 van dit type loc in actieve dienst. Hiervan is geen enkel exemplaar bewaard gebleven. De stoomloc van het TSP kreeg daarom het symbolische nummer 26.101. De tweede stoomloc is een Roemeense P8 die omgedoopt werd als 64.169 en einde maart 2003 in België toekwam.Sinds 2010 organiseert het TSP samen met de medewerkers van de CFB een jaarlijks stoomfestival rond 15 augustus. Naast eigen stoomlocs worden telkens enkele locomotieven uitgenodigd van bevriende toeristische spoormaatschappijen.
Geschiedenis
De Bocqspoorweg is 21 kilometer lang en op enkelspoor aangelegd. Ze telt twaalf stopplaatsen. Drie stations zijn voorzien van een uitwijkspoor wat het kruisen van treinen mogelijk maakt. De maximum snelheid was 70 km per uur. Door het landelijke karakter van de lijn vonden in 1948 per dag slechts zeven heen en terug ritten plaats. De totale reistijd was ongeveer veertig minuten. Door de aanwezigheid van kalksteengroeven was het goederenverkeer van groot belang. Het hoogtepunt werd bereikt in de jaren vijftig. Naast kalksteen was er eveneens vervoer van vlas en bieten. Na de Tweede Wereldoorlog werden de reizigerstreinen verzekerd door motorwagens type 551 en 553. Het goederentransport werd verzekerd door de Belgische stoomlocomotieven type 29, 81 en 93. Later werd de stoomtractie vervangen door de bekende bolle neuzen type 202.
Door het verlieslatende reizigersverkeer besliste de NMBS om de reizigerstreinen vanaf 31 juli 1960 af te schaffen en te vervangen door autobussen. De goederendienst werd in hetzelfde jaar beperkt tot de bediening van de Carrières de la Rochette. Deze steengroeve leverde ballast voor de NMBS. Op 7 november 1983 werd de lijn definitief gesloten voor alle verkeer.
Toeristische lijn
De stichting Toeristisch Spoor Patrimonium, kortweg TSP, ijvert sedert een aantal jaren voor de heropening van de Bocqspoorlijn. Met behulp van vrijwilligers verwijderde zij het onkruid tussen Ciney-Dorinne om er in september 1992 voor de eerste maal sedert jaren een historische motorwagen te laten rijden. Het succesvolle experiment werd verder uitgebouwd. Sinds 1999 rijdt er elke zondag van juli en augustus een toeristische trein. Met vaste rijdagen nodigt het TSP het grote publiek uit om de prachtige omgeving van de Bocqvallei per spoor te ontdekken.
Het uiteindelijke doel blijft nog steeds het behoud van de lijn om er toeristische treinen tussen Ciney en Yvoir te laten rijden. Of Yvoir ooit zal gehaald worden, zal de toekomst uitwijzen. Daarvoor moet nog hard gewerkt worden zodat ook het overblijvende traject geschikt wordt voor reizigersverkeer. Wie virtueel de lijn wil verkennen raden we aan een bezoek te brengen aan de website http://www.pfttsp.be/cfbocq. Op deze site vind je ook de dienstregeling en een overzicht van de laatste aanpassingen. Wie liever een goed boek wenst, raden we aan om de recente publicaties van Le Chemin de Fer du Bocq uitgegeven door het PFT-TSP te lezen. De laatste nieuwe publicatie over de lijn is eveneens in het Nederlands verkrijgbaar.
Het Toeristisch Spoor Patrimonium
Het Toeristisch Spoor Patrimonium of afgekort TSP is een stichting met als doel het verwerven, bewaren en restaureren van oud materieel van de Belgische spoorwegen. Het gaat hoofdzakelijk over gemotoriseerd rollend materieel, maar ook andere getuigen van het verleden, zoals seinhuizen, overwegen en typische spoorwegobjecten worden bewaard. De restauratie gebeurt volledig vrijwillig in de vrije tijd van een deel van de leden van de vereniging. Momenteel wordt het reeds gerestaureerde materieel ondergebracht in het spoorwegmuseum van de verenging in Saint-Gislain.
Sinds 1989 heeft het TSP een zeer grote collectie spoorvoertuigen en aanverwante zaken bijeen gebracht. Op dit ogenblik is de verzameling de meest veelzijdige en uitgebreide in België.
In totaal beschikt het TSP over twee stoomlocomotieven, 19 diesellocomotieven, 9 motorwagens, één elektrisch motorstel, één elektrische locomotief, en meerdere reizigersrijtuigen waaronder twee buffetrijtuigen, een pakwagen en een tiental goederenwagens die gebruikt worden als dienstwagens. Een gedeelte van dit patrimonium is volledig gerestaureerd en kan onmiddellijk ingezet worden. Enkele locomotieven en reizigerswagens zijn toegelaten op het net van de Belgische Spoorwegen. Momenteel bezit de vereniging een nieuwe stoomloc type P8 die gerestaureerd wordt in Roemenië. Tijdens de restauratie wordt de nieuwe loc omgebouwd naar een Belgische locomotief type 64.
Wie geïnteresseerd is in de activiteiten van het Toeristisch Spoorweg Patrimonium raden we aan een kijkje te nemen op de website van de vereniging.
Tekst verschenen in Railhobby 07/2004